دوران بارداری یکی از حساس‌ترین دوران‌هایی می باشد که هر خانمی تجربه می‌کند؛ زیرا مادر در این دوران با انبوهی از تغییرات روحی و جسمی مواجه است که یکی از این تغییرات ، افزایش وزن بدن است. اضافه وزن به قدری در دوران بارداری اهمیت دارد که بعضی ها از آن به عنوان مهم‌ترین معیار برای بارداری و زایمان بی‌خطر یاد می‌کنند.

اضافه وزن در بارداری یعنی چه؟

وزن گیری مناسب در بارداری چقدر اهمیت دارد؟

و میزان مجاز اضافه وزن در بارداری چقدر است؟

اضافه وزن در دوران بارداری

افزایش وزن در دوران بارداری برای حمایت از رشد و تکامل جنین ضروری می باشد. میزان افزایش وزن بارداری به این بستگی دارد که شاخص توده‌ی بدنی (BMI) مادر قبل از باردار شدن چه مقدار باشد. افزایش وزن کمتر یا بیشتر از حد توصیه شده ممکن است پیامدهای زیادی برای سلامتی مادر و جنین داشته باشد.

اهمیت وزن گیری مناسب در دوران بارداری

وزن‌‌گیری مناسب در دوران بارداری ارتباط مستقیمی با شاخص تودۀ بدنی (BMI) مادر دارد. همچنین میزان وزنی که باید در دوران بارداری اضافه شود، به شاخص تودۀ بدنی پیش از بارداری وابسته است.

بررسی تغییرات وزنی به سبب ارزیابی وضعیت تغذیه‌ای مادر و جنین و مساعد بودن شرایط بارداری اهمیت زیادی دارد. اگر وزن گیری درست صورت نگیرد و مادر دچار کمبود وزن شود، بیشتر از سایر مادران دچار مشکلات زیر می شود.

• تولد نوزاد با وزنی کمتر از انتظار: احتمال به دنیا آمدن نوزاد با وزن کمتر از ۲ کیلو و ۵۰۰ گرم
• تولد بچه نارس: به دنیا آمدن نوزاد قبل از ۳۷ هفته و زودتر از موعد
• احتمال به خطر افتادن سلامت جنین: به دلیل اینکه مادران با وزن کم ویتامین و مواد غذایی را به اندازه کافی دریافت نمی‌کنند، احتمال اینکه سلامت جنین به خطر بیفتد افزایش می یابد.

چرا اضافه وزن در بارداری اتفاق می‌افتد؟

بیشتر مادران در دوران بارداری نگران افزایش وزن خود هستند و با خود می‌گویند چگونه پس از بارداری کاهش وزن داشته باشیم؟ باید بگوییم که بین ۱۰ تا ۱۲ کیلوگرم وزن مربوط به تغییرات بدن و نوزاد است و مقداری هم مربوط به عوامل بیرونی و تغذیه ای که صورت می‌گیرد که در اینجا عواملی که سبب اضافه وزن می‌شود را مورد بررسی قرار خواهیم داد:

• کودک: 3/5 کیلوگرم
• جفت: 0/9 – 1/3 کیلوگرم
• مایع آمنیوتیک: 0/9 – 1/3 کیلوگرم
• بافت پستان: 0/9 – 1/3 کیلوگرم
• خونرسانی: 2 کیلوگرم
• چربی ذخیره شده برای شیردهی و زایمان: 2 تا 4 کیلوگرم

یکسری عوامل دیگر نیز باعث اضافه وزن در بارداری می‌شوند که بیشتر مربوط به مادر است. مصرف بیش از حد مواد غذایی، کم بودن فعالیت بدنی مادر و همچنین مصرف برخی داروهای ضد افسردگی، تشنج و بیماری‌هایی مثل کم کاری تیروئید یا سندروم تخمدان پلی کیستیک سبب افزایش وزن در بارداری می گردد.

مقدار مجاز اضافه وزن در بارداری

افزایش وزن بارداری از فردی به فرد دیگر متفاوت است و به عوامل زیاد و مختلفی بستگی دارد، از جمله موارد زیر:

• وزن مادر قبل از باردار شدن
• شاخص توده‌ی بدنی مادر قبل از بارداری (BMI از تقسیم وزن بر حسب کیلوگرم بر مجذور قد بر حسب متر محاسبه می شود.)
• تعداد جنین‌ها
• مرحله‌ی بارداری
• سلامت کلی جنین

اضافه وزن از کدام ماه بارداری آغاز می ‌شود؟

به طور کلی بیشتر زنان باردار در سه ماه اول حاملگی افزایش وزن زیادی را تجربه نمی‌کنند؛ نهایتا ممکن است که چیزی حدود ۲ کیلوگرم بر وزن آن‌ها اضافه شود. البته این موضوع در مورد مادرانی که دوقلو باردار هستند، متفاوت است؛ زیرا این مادران ممکن است که مقدار بیشتری اضافه وزن داشته باشد.

در حالت طبیعی بیشتر مادران در سه ماه اول بارداری تنها ۲ کیلوگرم وزن اضافه می‌کنند و بعد از آن هر هفته باید حدود ۵۰۰ گرم بر وزن بدن اضافه شود. به طور کلی فرآیند افزایش وزن در بارداری از هفته شانزدهم بیشتر  می شود.

مقدار مجاز اضافه وزن در بارداری

• بهترین حالت ممکن جهت افزایش وزن در بارداری مواقعی است که این روند به آهستگی انجام شود. اما اصل کلی بر این است که هیچ وقت تلاش نکنید در دوران حاملگی وزن خود را کاهش دهید؛ چون امکان دارد این موضوع برای شما و جنین خطراتی را به همراه داشته باشد. مقدار مجاز اضافه وزن در بارداری برای مادران یک قلو به شرح زیر می باشد:
• BMI زیر ۱۸ : مادران خیلی لاغر:    ۱۲ الی ۱۶ کیلوگرم
• BMI ۱۸ تا ۲۵: مادران با وزن طبیعی و نرمال: ۱۴ الی ۱۷ کیلوگرم
• BMI ۲۵ تا ۳۰: مادران دارای اضافه وزن:        ۷ الی ۱۲ کیلوگرم
• BMI بالای ۳۰: مادران چاق:    ۵ الی ۹ کیلوگرم

مقدار مجاز افزایش وزن در بارداری برای مادران دوقلو به صورت زیر است:

• اگر قبل از دوران بارداری کمبود وزن داشته‌اید، باید بین ۲۲.۵ کیلوگرم تا ۲۸ کیلوگرم وزن بیافزایید.
• اگر جزء افراد دارای تناسب اندام بوده‌اید، می‌توانید چیزی حدود ۱۶.۵ کیلوگرم تا ۲۴.۵ کیلوگرم بر وزن خود اضافه کنید.
• در صورتی‌که پیش از دوران بارداری اضافه وزن داشته‌اید، توصیه می‌شود که حدود ۱۴ کیلوگرم تا ۲۲.۵ کیلوگرم وزن اضافه کنید.
• چنانچه قبل از حاملگی میزان اضافه وزن شما بسیار زیاد بوده، به صورتی که به‌عنوان یک فرد چاق شناخته می‌شدید، بهتر است که ۱۱.۵ کیلوگرم تا ۱۹ کیلوگرم افزایش وزن داشته باشید.

چه میزان افزایش وزن در هر ماه بارداری توصیه می کنند؟

کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان (ACOG) دستورالعمل زیر را برای شخصی با BMI متوسط و حامل یک جنین ارائه داده است:

• سه ماهه‌ی اول؛ در سه‌ی ماهه اول به کالری اضافی احتیاج ندارید. در چند ماه‌ی اول بارداری امکان دارد اصلا وزنتان بالا نرود یا فقط ۱ تا ۵ پوند (۰/۴ تا ۲/۲ کیلوگرم) وزن بیافزایید.
• سه ماهه‌ی دوم؛ در طول سه‌ ماهه‌ی دوم باید هر روز ۳۴۰ کالری انرژی اضافی دریافت نمایید و تقریبا هر هفته ۰/۵ تا ۱ پوند (۰/۲ تا ۰/۴ کیلوگرم) به وزنتان اضافه گردد.
• سه ماهه‌ی سوم؛ در سه ماهه‌ی سوم هر روز به ۴۵۰ کالری انرژی اضافی نیاز دارید و هر هفته تقریبا ۰/۵ تا ۱ پوند وزن اضافه می نمایید.

معمولا به زنان چاق یا دارای اضافه وزن توصیه می گردد در سه‌ ماهه‌ی دوم و سوم بارداری هر هفته حدود ۰/۲ کیلوگرم وزن اضافه نمایند.

به گفته‌ی ACOG، زنی که چندقلو باردار است به ۳۰۰ کالری انرژی اضافی به ازای هر جنین احتیاج دارد. بنابراین، مادری که ۲ جنین دارد باید هر روز ۶۰۰ کالری انرژی اضافی دریافت کنید. اگر تعداد جنین‌ها ۳ عدد یا بیشتر باشد، با متخصص زنان مشورت کنید.

علت افزایش وزن ناگهانی در دوران بارداری

برخی مواقع وزن خانم‌های باردار به طور ناگهانی افزایش پیدا می‌کند. این مسئله اغلب در سه ماهه سوم حاملگی به دلیل بزرگ شدن جنین و افزایش حجم مایع آمنیوتیک اتفاق می‌افتد. البته فاکتورهای دیگری باعث افزایش ناگهانی وزن می شوند که در زیر به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

• زیاد شدن میزان کالری دریافتی
• دیابت بارداری
• نداشتن خواب کافی
• استرس
• اکلامپسی پره

اضافه وزن بارداری و خطرات آن

امروزه متخصصین زنان و پزشکان در تلاش برای کاهش وزن پیش از بارداری و کنترل وزن در طول بارداری می باشند، زیرا شاخص توده بدنی بالای مادر بر سلامت جنین تاثیر مستقیم می گذارد. اگر مادران، دوران بارداری شان را با چاقی مفرط شروع کنند، احتمال به دنیا آوردن نوزادی بسیار لاغر یا بسیار چاق افزایش می یابد. اضافه وزن زیاد در بارداری دارای خطرات زیادی می باشد از جمله:

• سقط جنین
• دیابت بارداری
• فشار خون بالا و پره اکلامپسی
• خونریزی پس از زایمان
• لخته خون
• وزن بیشتر از 4 کیلوگرم جنین

کلام پایانی

افزایش وزن یک بخش طبیعی و ضروری در بارداری می باشد که به حفظ سلامت جنین کمک خواهد کرد. افزایش وزن مورد انتظار برای هر شخص متفاوت است و به عوامل مختلفی مثل وزن قبل از بارداری بستگی دارد. اگر باردار هستید، باید با پزشک خود همکاری نمایید تا به وزن توصیه شده و ایده آل برسید و این دوران مهم را با موفقیت بگذرانید.