هورمون پرولاکتین، هورمونی است از جنس پروتئین که از غده هیپوفیز در مغز آزاد می شود. این هورمون اصلی ترین عامل ترشح شیر در مادران می باشد. این هورمون در ترشح هورمون های جنسی مثل استروژن و تستسترون موثر می باشد و هنگام تحریک جنسی، به همین علت ارتباط موثری بین پرولاکتین و اختلالات جنسی وجود دارد.

اما هورمون پرولاکتین چیست؟

و چه نقشی در بدن دارد؟

 

هورمون پرولاکتین و نقش آن در بدن:

این هورمون در دوران شیردهی با مهار تولید GnRH، باعث ناباروری می گردد. این هورمون با مهار گونادوتروپین ها منجر به مهار افزایش ناگهانی هورمون LH در اواسط دوره عادت ماهیانه می گردد و در نتیجه عمل تخمک گذاری را متوقف می کند. پس ارتباط نزدیکی بین این هورمون و بارداری وجود دارد.

این هورمون در خلق و خو و میزان افسردگی اشخاص تاثیر می گذارد. ترشح میزان نامناسب این هورمون در خون، منجر به تشدید افسردگی در اشخاص می شود.

هم‌چنین این هورمون در بالا رفتن ایمونوگلوبولین‌ها و کمک به بالغ شدن لنفوسیت‌های T نقش دارد. ایمونوگلوبولین و لنفوسیت در سیستم دفاعی بدن فعالیت دارند.

کنترل ترشح هورمون پرولاکتین بر عهده ی ماده‌ای شیمیایی به نام دوپامین می باشد.

مقدار پرولاکتین پس از بارداری بالا می رود. البته به میزان کم در بدن مردان و زنان غیر باردار نیز وجود دارد.

افزایش مقدار پرولاکتین بعد از بارداری و در دوران زایمان باعث ناباروری در دوران شیردهی و عدم تخمک‌گذاری می گردد.

هم‌چنین این هورمون قادر به تحریک آندروژن می باشد. تحریک و افزایش هورمون آندروژن می‌تواند موجب افزایش وزن و پرمویی شود.

مقدار نرمال هورمون پرولاکتین در بدن

همان‌طور که گفته شد هورمون پرولاکتین در بدن مردان و هم‌چنین زنان باردار و غیر باردار یافت می‌شود. مقدار نرمال پرولاکتین در بدن اشخاص بعد از بررسی و آزمایشات خون بدین شرح است:

مقدار نرمال پرولاکتین در بدن مردان ۲ تا ۱۸ نانوگرم در هر میلی‌لیتر خون می باشد.

در هر میلی‌لیتر خون زنان غیر باردار ۲ تا ۲۹ نانوگرم پرولاکتین وجود دارد.

زنان باردار مقدار ۱۰ تا ۲۰۹ نانوگرم در هر میلی‌لیتر خون، پرولاکتین دارند.

علائم هورمون پرولاکتین بالا در بانوان

بانوانی که علائم پرولاکتینوما دارند لازم است آزمایش پرولاکتین را انجام دهند. پرولاکتینوما، توموری غیرسرطانی در غده‌ی هیپوفیز است که منجر به تولید سطح بالایی از پرولاکتین می شود. این علائم در زنان به شرح زیر است:

• سردردهای بی‌دلیل
• نقص در بینایی
• شیر ریزش در زمانی غیر از زایمان یا شیردهی
• درد و ناراحتی در حین برقرار کردن رابطه جنسی
• رشد غیرعادی موهای بدن و صورت
• آکنه غیرعادی

 

علائم هورمون پرولاکتین بالا در آقایان

مردان نیز در صورت تجربه‌ی علائم پرولاکتینوما لازم است آزمایش پرولاکتین را انجام دهند. علائم آن در مردان به شرح زیر می باشد:

• سردردهای بی‌دلیل
• نقص در بینایی
• کاهش میل جنسی یا مشکلات باروری
• اختلال نعوظ (ناتوانی جنسی)
• از دست دادن غیرعادی مو در بدن و صورت

این آزمایش برای این موارد هم استفاده می گردد:

• کشف اختلالات بیضه‌ها یا نعوظ
• بررسی مشکلات غده‌ی هیپوفیز و هیپوتالاموس

 

علل افزایش غیر طبیعی پرولاکتین:

در برخی موارد نیز به دلایل غیرطبیعی میزان پرولاکتین افزایش می یابد. در این شرایط اغلب میزان پرولاکتین بسیار زیاد می‌شود و منجر به بروز علائم مختلف و زیادی می گردد. شرایط غیرطبیعی و شایعی که منجر به بروز هایپرپرولاکتینمی (افزایش پرولاکتین در خون) می گردد شامل موارد زیر می باشد:

• پرولاکتینوما:

پرولاکتینوما نام یک تومور عملکردی غدۀ هیپوفیز می باشد که اغلب باعث تولید بی‌رویه پرولاکتین می گردد و شخص با علائم ناشی از هایپرپرولاکتینمی به دکتر مراجعه می‌کند.

• آکرومگالی:

آکرومگالی حالتی است که به علت افزایش بی‌رویه هورمون رشد در بدن بوجود می آید. به علت شباهت سلول‌های تولیدکنندۀ هورمون رشد به سلول‌های تولیدکنندۀ پرولاکتین امکان دارد باعث افزایش پرولاکتین در این بیماران شود.

• نارسایی مزمن کلیوی:

در نارسایی کلیوی دفع پرولاکتین کم می شود؛ بنابراین، سطح این هورمون افزایش می یابد.

• سیروز کبدی:

مقداری از دفع پرولاکتین از طریق کبد انجام می گیرد، در بیماران سیروز کبدی به علت اختلال عملکرد کبد دفع پرولاکتین کم می شود.

• مصرف بعضی داروها:

مانند مهارکننده‌های دوپامین (فنوتیازین)، مهارکننده‌های تولید دوپامین(متیل دوپا)، مواد مخدر، مسدودکننده‌های کانال کلسیم (دیلتیازم)

 

روش های اندازه گیری این هورمون

برای اندازه گیری میزان این هورمون، از کیت پرولاکتین استفاده می کنند. روش های متنوعی در انواع کیت پرولاکتین برای اندازه گیری میزان هورمون وجود دارد از جمله:

• روش الایزا: در این روش از واکنش آنتی بادی و آنتی ژن و محلول های کونژوگه و سوبسترا و استاپ، برای اندازه گیری میزان این هورمون استفاده می کنند. میزان هورمون بوسیله جذب نوری استانداردها و نمودار استاندارد کیت پرولاکتین، اندازه گیری می شود.
• روش کمی لومینسانس: در این روش، از دستگاه های پیشرفته و روشی پدیده ای موسوم به نورتابی استفاده می کنند. در روش کمی لومینسانس، از واکنش اکسیداسیون و افزایش تراز انرژی واکنش های آنتی ژن – آنتی بادی برای سنجش میزان هورمون پرولاکتین استفاده می کنند.

 

آزمایش پرولاکتین چگونه انجام می شود؟

برای این که از میزان پرولاکتین اطلاع پیدا کنید و از طبیعی بودن آن اطمینان یابید لازم است آزمایش بدهید، این آزمایش همانند آزمایش خون می باشد و از خون نمونه برداری ساده انجام می دهند و مانند سایر آزمایش های خون با سرنگ از شما خون می گیرند و سپس نمونه خون مورد بررسی قرار می دهند.

شرایط آزمایش هورمون پرولاکتین

• بهترین وقت برای انجام این آزمایش صبح ها و تقریبا دو ساعت بعد از بیدار شدن است.
• قبل از انجام آزمایش فعالیت های بدنی مانند ورزش کردن و پیاده روی نداشته باشید.
• حداقل ۱۲ ساعت قبل از آزمایش، فعالیت و تماس جنسی یا تحریک سینه نباید داشته باشید.
• شب قبل از آزمایش لباس های راحتی تن کنید و از پوشیدن لباس های تنگ به خصوص در ناحیه سینه پرهیز کنید.
• اگر به هر علتی موارد بالا را نتوانستید رعایت نمایید آزمایش را روز دیگری انجام دهید.

 

روش های درمان پرولاکتین:

از جمله روش های درمان پرولاکتین می توان به موارد زیر اشاره کرد:

تجویز دارو

داروهای بروموکریپتین و کابرگولین موجب کاهش هورمون پرولاکتین می گردد، دارو درمانی در بیشتر اشخاصی که مبتلا به پرولاکتینوما هستند موثر واقع می شود.

جراحی

در صورتی که دارو درمانی موثر نباشد، برای برداشتن تومورهای غده هیپوفیز جراحی انجام می دهند، در حقیقت هنگامی که این تومورها موجب اختلالات بینایی در شخص شود از جراحی استفاده می کنند.

پرتو درمانی

اگر هیچ یک از روش های دارو درمانی و جراحی موثر نباشد برای کوچک کردن تومورهای غده هیپوفیز از پرتو درمانی استفاده می شود.

ایجاد تغییراتی در سبک زندگی

بعضی از عوامل که با سبک زندگی در ارتباط است ممکن است در افزایش نابهنجار سطح پرولاکتین اثر گذار باشد که با تغییراتی در این زمینه می توان بر روی ترشح هورمون پرولاکتین کنترل بیشتری داشت، از جمله اقدامات لازم برای تغییر سبک زندگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برای کنترل استرس، سعی کنید روش های آرام سازی مانند ریلکسیشن و تمرین های ذهن آگاهی و یا یوگا را امتحان نمایید، استرس مزمن، ترشح هورمون های کورتیزول را تحت تاثیر قرار می دهد، اگر فکر می کنید که نمی توانید استرس تان را کنترل نمایید و مهارت کافی برای کاهش آن را ندارید برای بهبود وضعیت تان به یک روانشناس مراجعه نمایید.

• از پوشیدن لباس های تنگ مخصوصا سوتین های تنگ که به سینه های شما فشار وارد می کند اجتناب کنید.
• ورزش های سبک انجام داده و از انجام ورزش های سنگین و طاقت فرسا و خسته کننده پرهیز کنید.

 

سطر آخر:

هورمون پرولاکتین، هورمونی است از جنس پروتئین. این هورمون از غده هیپوفیز در مغز آزاد می شود واصلی ترین عامل ترشح شیر در مادران می باشد.

پرولاکتین بالا می تواند با علائمی مانند سردردهای بی دلیل، نقص در بینایی، شیر ریزش در زمانی غیر از زمان شیردهی و… خودش را نشان دهد.

برای این که از میزان پرولاکتین اطلاع پیدا کنید و از طبیعی یا غیر طبیعی بودن آن اطمینان حاصل کنید لازم است آزمایش بدهید، این آزمایش مانند آزمایش خون می باشد. در صورت مشاهده علائم پرولاکتین بالا بهتر است در این مورد با پزشکی متخصص مشورت کنید.