احتمال بروز کم خونی در دوران بارداری وجود دارد. این بدین منظور است که خون فرد باردار حاوی گلبول‌های قرمز کافی نیست تا اکسیژن به بافت‌های بدن او و جنینش برسد. این مشکل همراه با عوارضی مانند احساس خستگی، تنگی نفس و سرگیجه و احساس سرما خواهد بود. در طول بارداری، بدن خون بیشتری برای حمایت از جنین نیاز دارد. اگر آهن یا مواد مغذی دیگر به آن نرسد، امکان دارد که با کم‌خونی مواجه شود.

در اکثر موارد، اصلاح رژیم غذایی به رفع این کم‌خونی کمک خواهد کرد. جهت بررسی مشکل باید به متخصص زنان مراجعه کنید.

اما…

چرا کم خونی در دوران بارداری ایجاد می شود؟

این کم خونی چه علائمی دارد؟

و از چه طریق درمان می شود؟

کم خونی در دوران بارداری

کم‌خونی یا آنمی (anemia) در دوران بارداری هم پیش می‌آید. در این حالت، تعداد گلبول‌های قرمز کاهش یافته و رساندن اکسیژن به نقاط مختلف بدن و جنین به درستی صورت نمی‌گیرد. گلبول‌های قرمز حاوی پروتئین مهمی موسوم به هموگلوبین (hemoglobin) می باشند.

این پروتئین است که اکسیژن را نگه داشته و به گلبو‌های قرمز در حمل اکسیژن از شش‌ها به نقاط دیگر بدن کمک خواهد کرد. ضمن اینکه در حمل دی‌اکسید کربن از بدن به شش‌ها برای خارج‌کردن آن هم نقش بسزایی دارد.

برای تولید هموگلوبین و گلبول قرمز ، بدن به منبع مناسبی از آهن و ویتامین‌ها نیاز دارد. بدون چنین منبعی، امکان رساندن اکسیژن کافی به اندام‌های مختلف بدن وجود ندارد. کمبود ویتامین و آهن در زنان باردار رایج است و در بیشتر آنها باعث بروز کم‌خونی می‌شود.

علل کم خونی در بارداری

بیشتر از ۴۰۰ نوع کم خونی وجود دارد. دلایل مختلف زیادی نیز موجب کاهش گلبول های قرمز در خون می شوند.

بعضی از تغییرات فیزیولوژیکی در بارداری منجر به کم خونی فیزیولوژیکی در دوران بارداری می گردد. چون میزان پلاسما از گلبول های قرمز خون (RBC) بیشتر است و همین امر سبب کم خونی می شود. بانوان در دوران بارداری به 2-3 برابر آهن بیشتر و 10-20 فولات نیاز دارند. از جمله علل عمده کم خونی عبارتند از:

• کمبود آهن، فولات و ویتامین B12
• خونریزی های حاد یا مزمن
• عفونت ها
• بیماری های مزمن مانند کلیوی، نئوپلازی
• انگل ها
• کم خونی همولیتیک ناشی از خوردن داروها و یا اختلالات مادرزادی
• کم خونی سلول داسی، تالاسمی

علائم کم خونی در بارداری

در ابتدای ابتلا به کم‌خونی خفیف در بارداری، علامت و نشانه‌ای را احساس نخواهید کرد اما به مرور زمان دچار علامت‌هایی خواهید شد. از جمله:

• خستگی
• احساس سرما
• تنگی نفس
• ضعف و سرگیجه
• تندی ضربان قلب
• سردرد
• پوست خشک و رنگ پریده
• کبود شدن راحت پوست
• زخم در زبان
• سندروم پای بی‌قرار

انواع کم خونی در بارداری

احتمال بروز انواع مختلفی از کم‌خونی در دوران بارداری وجود دارد. از جمله:

• کم‌خونی فقر آهن در بارداری
• کم‌خونی ناشی از فقر فولات
• کم‌خونی ناشی از فقر ویتامین B۱۲

فقر آهن در بارداری

کمبود آهن در بدن برای تولید هموگلوبین می‌تواند سبب بروز کم‌خونی شود. در این نوع کمبود، خون نمی‌تواند اکسیژن کافی را به بافت‌های موجود در بدن برساند. فقر آهن شایع‌ترین علت کم خونی در بارداری می باشد.

فقر فولات

فولات ویتامینی می باشد که به طور طبیعی در موادی مانند سبزیجاتی با برگ‌های سبز وجود دارد. این ماده نوعی ویتامین B است که بدن جهت تولید سلول‌های تازه از جمله گلبول‌های قرمز به آن نیاز دارد.

در دوران بارداری، خانم ها به فولات بیشتری نیاز دارند اما همیشه، مقدار لازم از این ویتامین را از راه رژیم غذایی‌شان دریافت نمی‌کنند. اگر چنین چیزی اتفاق بیفتد، بدن نمی‌تواند گلبول‌های قرمز کافی تولید کند و اکسیژن را به بافت‌های نقاط مختلف خود برساند.

اینجا است که پای فولات ساخته‌شده و مصنوعی به اسم اسید فولیک به میان می‌آید. فقر فولات مشکلی جدی است و می‌تواند به طور مستقیم، موجب بروز عوارضی مانند وزن اندک نوزاد یا ناهنجاری‌های لوله‌های عصبی او شود.

فقر ویتامین B۱۲

بدن برای تولید گلبول‌های قرمز به ویتامین B۱۲ هم نیاز دارد. نبود موادی مانند مرغ ، گوشت ، فرآورده‌های لبنی و تخم مرغ در رژیم غذایی زنان باردار باعث بروز کم خونی در بارداری می‌شود. زنان مبتلا به این نوع از کم‌خونی گاهی نوزادانی با مشکلات سیستم عصبی به دنیا می‌آورند یا زایمان زودرس را تجربه خواهند کرد.

عوامل خطر کم‌خونی

عوامل زیر احتمال ابتلا به کم‌خونی فقر آهن در بارداری را افزایش خواهند داد:

• بین دو بارداری فاصله‌ی زمانی خیلی کمی وجود داشته باشد
• چند قلو باردار شوید
• به علت تهوع صبحگاهی به‌طور مداوم استفراغ کنید
• قبل از بارداری خونریزی در دوران قاعدگی شدید باشد
• اگر قبل از بارداری سابقه‌ی کم‌خونی داشته باشید
• آهن به مقدار کافی در رژیم غذایی خود نگنجانید

تشخیص کم خونی در بارداری

برای تشخیص کم خونی در بارداری از آزمایش سی‌بی‌سی (CBC) یا شمارش کامل خون استفاده می‌شود. این آزمایش در مراحل اولیه بارداری انجام می‌گیرد و برای بررسی و ارزیابی موارد زیر کاربرد دارد:

• تعداد گلبول‌های قرمز چقدر است و شکل و ظاهرشان چگونه است.
• بدن چه میزان آهن ذخیره دارد.
• سطح ویتامین B۹ و B۱۲ چقدر است.

درمان کم‌خونی فقر آهن در بارداری

بیشتر پزشکان در ابتدای بارداری و سپس در سه‌ی ماهه‌ی دوم و سوم بارداری غربالگری انجام می دهند و وضعیت مادر را از نظر ابتلا به کم‌خونی بررسی می‌کنند. درمان کم‌خونی فقر آهن در دوران بارداری به علائم و سلامت عمومی مادر و همچنین شدت کم‌خونی وابسته است.

در صورتی که کم‌خونی فقر آهن در غربالگری سه‌ی ماهه‌ی دوم حاملگی تشخیص داده شود، پزشک به شما مکمل خوراکی آهن می‌دهد. اگر در طول غربالگری سه‌ی ماهه‌ی سوم مشخص شود که کم‌خونی بهبود نیافته یا بیشتر شده است، بیشتر پزشکان آهن داخل وریدی (IV) تجویز می‌کنند. در این شرایط، آهن به شکل مایع از طریق یک سوزن مستقیماً وارد ورید یا سیاهرگ (معمولاً ورید بازو) می گردد.